Gronings Perspectief
Gronings Perspectief, een samenwerking tussen de RUG en het Nivel, doet sinds 2016 onderzoek naar de invloed van gaswinning op onder andere veiligheid, gezondheid en het vertrouwen van bewoners in overheden, instanties en de toekomst. Het onderzoek is gebaseerd op meerdere vragenlijstmetingen, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen drie schadegroepen: respondenten met geen schade, één keer schade en meerdere keren schade. Het onderzoek voor dit rapport liep tussen april 2023 en oktober 2024, en focuste op de impact van schade, schadeafhandeling en de versterkingsoperatie.
Geen verslechtering gezondheidsscores en veiligheid
De afgelopen jaren was er telkens sprake van een verslechtering in onder andere de gezondheidsscores en het veiligheidsgevoel van respondenten. Dit jaar kan Gronings Perspectief voor het eerst melden dat de gezondheidsscores zijn gestabiliseerd, met name voor de gedupeerden met meerdere keren schade. Ook ervaren de respondenten iets meer veiligheid en zijn ze iets minder bang voor de fysieke risico’s van de gaswinning.
Gronings Perspectief geeft als reden dat de voortgang in de schadeafhandeling en de compensatieregelingen een rol kan spelen “al moeten we voorzichtig zijn met interpretaties.” Ook kan de toegenomen publieke en politieke erkenning invloed hebben gehad, en zijn de ernst en de frequentie van de bevingen de afgelopen jaren gedaald.
Een ander positief punt: het vertrouwen in de Rijksoverheid, de gemeente en de provincie is gestegen voor deze groep. Wederom kan dat zijn door voorzichtig succes van de schadeafhandeling en de compensatieregelingen. Toch kan niet worden gesproken van een verbetering: “Het beeld dat respondenten met meerdere keren schade structureel minder vertrouwen hebben in deze instanties, blijft wel intact.”
Ook zijn er meerdere positieve ontwikkelingen voor mensen die in het versterkingsproces zitten. “Hoewel de versterking de nodige uitdagingen met zich meebrengt, laat dit rapport zien dat respondenten bij wie de versterking is afgerond zich weer vaker thuis voelen in hun woning en buurt.” Ook ervaren deze gedupeerden meer rust en controle. Verder heeft het versterkingsproces een positief effect op het wooncomfort, de moderniteit en de duurzaamheid van de aangepakte woning.
Meerdere keren schade zorgt voor chronische achterstand in gezondheid
De gezondheid van mensen met meerdere keren schade is niet verslechterd, maar Gronings Perspectief spreekt nog steeds van een chronische achterstand ten opzichte van de andere respondenten.
Ook is het vertrouwen in de overheid nog steeds laag, hoewel deze “enigszins hoger” is dan in 2023. Een belangrijke reden: “het vertrouwen in afhandeling van schade en versterking is sinds de komst van dit kabinet verder gedaald.” Wel gaat de hoeveelheid schade die gedupeerden hebben gepaard met een stijging in het vertrouwen in belangen- en ondersteuningsorganisaties zoals het Groninger Gasberaad en Groninger Bodem Beweging.
Een andere negatieve consequentie voor mensen met meerdere keren schade is dat het een grote impact heeft op hun sociale leven. Deze groep ervaart “vaker spanningen, conflicten en concurrentie in vergelijking met respondenten uit andere schadegroepen.” Ook hebben ze minder energie voor sociale activiteiten.
Verder ervaren mensen die in het versterkingsproces zitten stress. Dit heeft namelijk “een ontwrichtend effect op de sociale samenhang.” Binnen een dorp kan een versterkingsoperatie spanningen veroorzaken. Meer dan een kwart van de respondenten die met een versterking te maken hebben, ervaart “meer conflicten in de buurt.” 40 procent geeft zelfs aan het mensen in hun gemeenschap uit elkaar drijft.
Eén aanspreekpunt tijdens versterking en betere sociale cohesie
Gronings Perspectief heeft drie belangrijke aanbevelingen. Volgens de onderzoeksgroep is het belangrijk om de ernst van de schade mee te laten rekenen bij de ondersteuning van gedupeerden. Zo moeten mensen met meerdere keren schade voorrang krijgen voor hulp, en moet er goed gekeken worden naar passende ondersteuning.
Verder benadrukt Gronings Perspectief het belang van een vast aanspreekpunt tijdens versterkingsoperaties. Op dit moment is de NCG, vrij laat in het proces, het aanspreekpunt. Volgens de onderzoeksgroep zou het goed zijn om dit al vroeger te introduceren, zodat mensen zich “voldoende ondersteund” voelen.
Als laatste beveelt Gronings Perspectief aan om meer aandacht te geven aan de sociale cohesie binnen een gemeenschap. Polarisatie is een belangrijke stressfactor voor gedupeerden, vooral voor mensen met meerdere keren schade. Daarom moet er “nadrukkelijk aandacht aan zowel de oorzaken van polarisatie (aanleiding) als mogelijke oplossingen (interventies)” worden gegeven.
