Het Groninger Museum is er met steun van fondsen, sponsoren en donateurs in geslaagd om een zeldzame zonnewijzer uit de achttiende eeuw definitief aan te kopen.
Daardoor blijft dit Groninger cultureel erfgoed nu behouden voor Nederland en kan het aan iedereen getoond worden in Groningen. De fraai gedecoreerde zonnewijzer van bijna 3 meter hoogte van Jan de Rijk is nu te zien in de zaal met nieuwe aanwinsten van het museum.
De zonnewijzer stond omstreeks 1700 in een van de Groninger borgen en was eigendom van de familie Alberda. Begin maart 2024 werd het aangeboden op kunstbeurs TEFAF Maastricht bij de gerenommeerde kunsthandel Kugel uit Parijs. Tot dan wist niemand van het bestaan van dit werk af. Het is een prachtige historische aanwinst voor Nederland en in het bijzonder de provincie Groningen.
Wetenschap, kunst en geschiedenis
Het monogram op de zonnewijzer met de initialen WA is te herleiden tot de Groningse familie Alberda. De getoonde breedtegraad komt overeen met die van Godlinze en ’t Zandt in het noorden van de provincie. Daardoor is het zeer aannemelijk dat de zonnewijzer is gemaakt in opdracht van Willem Alberda, heer van ’t Zandt en Godlinze en later, van Dijksterhuis (1674-1721).
Pronkstuk of praktisch meetinstrument
De zonnewijzer is een ontwerp van Jan de Rijk (1661-1738), een van de belangrijkste beeldhouwers van de Groningse Barok. Hij werkte (vaak samen met Allert Meijer) aan indrukwekkende ruimtelijke creaties zoals kerkmeubilair, preekstoelen en orgelkassen (voor orgelbouwer Arp Schnitger).
Vanwege zijn omvang en materiaalgebruik werd de zonnewijzer vermoedelijk meer als pronkstuk getoond dan als wetenschappelijk instrument gebruikt. Dergelijke instrumenten werden namelijk vaak tentoongesteld om de kennis, rijkdom en status van de eigenaar te demonstreren, eerder dan om daadwerkelijk tijdwaarneming mee te verrichten.
Dus de zonnewijzer verwees wel naar de wetenschappelijke kennis van de tijd maar fungeerde eigenlijk vooral als prestigeobject binnen hogere kringen.
