Het gebouw op deze gravure is het Raad- en wijnhuis dat vanaf 1443 tot 1774 op de Grote Markt stond.
Het Groningse raadhuis kent een rijke geschiedenis die teruggaat tot de middeleeuwen. Oorspronkelijk werd het gebouwd als een eenvoudig langwerpig gebouw, waar op de begane grond handel werd gedreven en op de verdieping vergaderingen plaatsvonden. Dit eerste raadhuis stond midden op de Grote Markt, die destijds bekend stond als de Breede Marct.
Op achttiende-eeuwse tekeningen is een gevelsteen zichtbaar met het jaartal 1443, wat aangeeft dat het gebouw in die tijd werd uitgebreid met enkele vertrekken en een sierlijke noordgevel. Het stadsbestuur kreeg door de eeuwen heen steeds meer verantwoordelijkheden, waardoor er behoefte ontstond aan extra ruimte. Hierdoor werden er regelmatig nieuwe vertrekken bijgebouwd. Hoewel het precieze bouwjaar van het oudste deel van het stadhuis niet exact te achterhalen is, wordt aangenomen dat de oorsprong in de veertiende eeuw ligt.
Niet lang na de uitbreiding van het raadhuis werd het wijnhuis gebouwd, slechts enkele meters verderop. Dit wijnhuis was groter van opzet maar deelde architectonische kenmerken met het raadhuis, zoals trapgevels, pinakels en gebogen vensters. Tot het begin van de achttiende eeuw was het wijnhuis voorzien van een torentje van zo’n veertig meter hoog met een uurwerk.
Net als andere Hanzesteden kreeg ook Groningen zijn eigen stadswijnhuis, waar bestuurders en stedelijke ambtenaren bijeenkwamen om met een glas wijn de zaken van de dag te bespreken. In het wijnhuis konden zij hun presentiepenningen of wijnloodjes inwisselen voor wijn, tot het systeem in 1609 werd afgeschaft wegens misbruik. Als compensatie kregen functionarissen een loonsverhoging en een vastgestelde hoeveelheid traktementswijn.
Naast deze sociale functie werden in het wijnhuis ook stadsbezittingen en goederen uit de Ommelanden verpacht en verhuurd. Onder het gebouw bevond zich een grote wijnkelder, die soms te klein was voor de voorraad. In 1703 werd zelfs een deel van de gevangenis onder het raad- en wijnhuis omgebouwd tot extra opslagruimte voor wijn.
In de vroege zestiende eeuw werden tussen het raad- en wijnhuis extra vertrekken gebouwd, die de hoofdmannenkamer gingen vormen. Dit college hield toezicht op de provinciale bezittingen. Aan de zuidzijde van het complex werden drie particuliere huizen gebouwd, waarvan de stenen destijds kostbaar waren. De bewoners mochten gebruikmaken van de schoorsteen van het wijnhuis. Deze panden dienden als herberg en bakkerij. In de zeventiende eeuw kocht het stadsbestuur de panden op om het raadhuis verder uit te breiden.
Na eeuwen van trouwe dienst raakten het raad- en wijnhuis bouwvallig en werd het complex te klein. In 1775 werd besloten tot afbraak. Berent Bolmeijer kocht het geheel voor 5337 gulden en 8 stuivers, op voorwaarde dat het gesloopt werd met behoud van de bouwmaterialen. De stadsrekening van dat jaar vermeldt dat hij voor de drie huizen afzonderlijk 1060 gulden betaalde.
Hoewel het oorspronkelijke raad- en wijnhuis niet meer bestaat, is er nog een tastbare herinnering aan het gebouw. Stadsbouwmeester J.A. Mullock Houwer liet zich inspireren door het oude Wijnhuis bij het ontwerpen van de gevel van het pand aan de Boteringestraat 19. Deze neogotische gevel uit 1913 vertoont duidelijke overeenkomsten met de oorspronkelijke gevel en draagt zo bij aan de herinnering aan het verdwenen raad- en wijnhuis, dat ooit een prominente plek innam op de Grote Markt van Groningen.
(Dit artikel is gebaseerd op informatie van Groninger Archieven. Wilt u meer weten, of misschien vrijwilligerswerk doen, kijk dan op de website van Groninger Archieven)
