Dat de Herepoort in 1876 werd afgebroken en in Amsterdam terecht is gekomen is de eigen schuld van Groningen. Dat had te maken met de komst van een Vestingwet die stadspoorten overbodig maakte. Het toenmalige stadsbestuur van Groningen vond de poort maar een sta-in-de-weg voor het wegverkeer. Ze was dan ook niet gecharmeerd van de inspanningen van enkele burgers om in elk geval het front voor het nageslacht te behouden.
In juni 1878 begon de sloop van de poort, waarbij slechts de meest waardevolle brokstukken door architect Pierre Cuypers achteruit konden worden gelegd en in juli van dat jaar meegenomen konden worden naar Amsterdam. Mede op zijn initiatief werd de Herepoort in 1885 samen met de eveneens afgebroken Deventer Bergpoort als één geheel weer opgebouwd in de tuin van het Rijksmuseum Amsterdam.
Het is dus aan architect Cuypers te danken dat resten van de Herepoort behouden zijn gebleven.
Er zijn in Groningen (net als in Deventer) wel meerdere initiatieven geweest om de poort terug te halen. Onder andere in 1933, 1957, 1988 en 2005 werd dit geprobeerd.
Het Hereplein bleek als doorgaande route echter ongeschikt om de poort te herplaatsen en bovendien zou met de sloop bij het Rijksmuseum ook de Bergpoort gesloopt moeten worden. In 1991 gaf de directeur van het Rijksmuseum aan dat de poort nooit terug zal komen, ook omdat de poorten als triomfboog in samenhang en binnen de rest van de brokken in de tuin een tuinarchitectonisch en bouwkundig geheel vormen, zo meldt Wikipedia.
Laatste poging?
In 2022 was er nog een poging vanuit Groningen om de Herepoort terug te halen en een mooie plek in Groningen te geven.
Het ging om een initiatief van Ger Bos uit Groningen, die daarvoor zelfs een Facebookpagina oprichtte. Hij noemde de Herepoort zelfs de ‘Arc de Triomphe’ van Groningen. Volgens hem is het doodzonde dat de poort in Amsterdam staat.
Maar de Amsterdamse krant Het Parool vroeg vervolgens hoe het Rijksmuseum staat tegenover dit Groningse initiatief. Dat is opnieuw duidelijk in haar antwoord: de poort blijft in Amsterdam.
“De façade van de Herepoort uit Groningen en die van de Bergpoort uit Deventer zijn onlosmakelijk samengesmeed tot één poort. De fragmenten zijn sinds eind negentiende eeuw onderdeel van de permanente collectie van het Rijksmuseum. Ze werden door de steden destijds op de slooplijst gezet. Samen met onder andere door architect Pierre Cuypers geredde fragmenten geven ze een overzicht van de Nederlandse bouwkunst. De tuinen zijn vrij toegankelijk dus iedereen is welkom de bouwfragmenten en de beeldententoonstelling te komen bekijken.”
“Eigen schuld, dikke bult!”, zo lijkt misschien de moraal van dit verhaal: Groningen had wat zuiniger moeten omspringen met de resten van de Herepoort. Maar toch: zoals de poort er nu bij staat in Amsterdam, dat is toch ook niet optimaal, want niemand gaat er onder door, of bekijkt de poort achter het hek in de tuin. Misschien zou het een idee zijn om een goed plan te maken voor de terugkeer van de Herepoort, op een plek in Groningen waar hij beter tot zijn recht komt dan in Amsterdam. Architect Cuypers, die ook in Groningen werkzaam is geweest, zou dat misschien wel hebben kunnen waarderen. Zolang die poort in Groningen maar een plek krijgt waar hij goed bewaard kan blijven, maar iets meer bekijks kan trekken dan in Amsterdam.
