Volgens Kuiper verliest het begrip charisma zijn betekenis. ,,Nog even en elke bekende Nederlander wordt charismatisch genoemd”, zegt hij. Kuiper vindt dat termen als leiderschap, x-factor en charisma te makkelijk op één hoop worden gegooid.
Charisma is van oorsprong een theologisch begrip, dat in het Nieuwe Testament veelvuldig wordt gebruikt in de betekenis van ‘genadegave’, zegt Kuiper. Charismatisch leiderschap is volgens hem gebaseerd op de wisselwerking tussen de leider en zijn volgelingen, waarbij de aanhangers geloven in een zekere religieuze dimensie van hun leider.
,,Je kunt hoog of laag springen, maar bij Hitler, Mussolini en Stalin, de booswichten van de politieke religies van de vorige eeuw, was er een tijdlang ook charisma in het spel. Ze fascineerden grote groepen van mensen en kregen ze in beweging voor hun waanbeelden”, aldus Kuiper.
De hoogleraar betwijfelt of Pim Fortuyn volgens die definitie charismatisch mocht worden genoemd. Domela Nieuwenhuis was volgens zijn aanhangers een martelaar en een verlosser en dus wel een leider met charisma.
In Nederland is weinig ruimte meer voor charismatisch leiderschap, stelt Kuiper. ,,Ministers en minister-presidenten moeten meedoen aan een cultuur van gezelligheid. Geen aanstellerij en toch leiderschap uitstralen, roepen velen – vooral uit de populistische hoek. Maar een charismaticus heeft afstand nodig, hij is juist degene die van buiten komt en het anders wil.”
Innovatie
Wetenschapper RUG: 'Hitler had charisma, Pim Fortuyn niet'
Adolf Hitler had net als Mussolini en Stalin charisma. Pim Fortuyn had een groot retorisch talent, maar speelde dat hij tevens een leider met charisma was. Een van de weinige Nederlandse staatslieden met echt charisma was Domela Nieuwenhuis, de grondlegger van de socialistische beweging. Dat zegt hoogleraar religieuze en historische antropologie Yme Kuiper van de Rijksuniversiteit Groningen (RuG) deze week op de website van de onderwijsinstelling.
Leestijd: 1 minuut
