‘Bedrijfsmatig werkende overheid schijn’

Gemeenten moesten in de jaren tachtig efficiënter werken. Allerlei regels en plannen stonden het succesvol ontstaan van werkelijke bedrijfsmatige kenmerken bij overheidsinstanties in de weg. Aardema: ,,De overheid is fundamenteel anders dan een bedrijf. Een bedrijf probeert de klant tevreden te houden en daarmee geld te verdienen, de overheid geeft geld uit en kan het nooit iedereen naar de zin maken. Er moeten bijvoorbeeld belangen worden afgewogen tussen economie en milieu’’.De regels voor de ‘overheid-als-bedrijf’ werden ooit vastgelegd in het zogeheten ‘BBI’, het ‘beleids- en beheersinstrumentarium’. Feitelijke veranderingen werden vooral op het technische vlak uitgevoerd. ,,Plannen en regels werden veranderd en dit leidde tot de huidige situatie, waarin vele staffunctionarissen veel papier produceren’’. Deze normen werden tussen 1987 tot 1995 ingevoerd en tot op de dag van daag wordt daarmee gewerkt. ,,Het was een hype. Bijna alle gemeenten geloofden erin’’. Op ministeries wordt een opvolger van het systeem voortgezet.De onderzoeker beschreef onbedoelde neveneffecten van bedrijfsmatig werken en pogingen daartoe. Hij bestudeerde alle beschikbare verslagen van de werking van BBI. Volgens hem ontstonden twee circuits. Het ene is intern gericht, het andere extern en politiek. ,,De intern gerichte mensen vragen voortdurend aan de extern gerichten gegevens aan te leveren voor plannen en rapportages. Die werken hier ogenschijnlijk loyaal aan mee, omdat het moet. Maar in werkelijkheid proberen ze zich er zo veel mogelijk aan te onttrekken’’. Plannen en rapportages zouden daardoor vaak weinigzeggend zijn en dus juist minder efficiënt. Aardema promoveert 21 november 2002 aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG).